The Salesman – Forushande (2016)

Recensie The Salesman CinemagazineRegie: Asghar Farhadi | 124 minuten | drama, thriller | Acteurs: Taraneh Alidoosti, Shahab Hosseini, Mina Sadati, Babak Karimi, Farid Sajjadi Hosseini, Maral Bani Adam, Mehdi Koushki, Shirin Aghakashi, Mojtaba Pirzadeh, Sam Valipour, Ehteram Boroumand, Sahra Asadollahe, Emad Emami

In het werk van de Iraanse regisseur Asghar Farhadi is elke keuze en handeling noodlottig. In zijn met een Oscar bekroonde ‘A Separation’ (2011) heeft de vechtscheiding van de twee hoofdpersonages verstrekkende gevolgen voor de zwangerschap van hun schoonmaakster. In Farhadi’s doorbraakfilm ‘About Elly’ (2009) leiden leugens en pesterijen tot de verdwijning van de naamgever van de film. ‘The Salesman’ wijkt niet van die fataliteit af. Ook hier hebben de daden van de personages, wellicht nog alledaagser dan in zijn eerdere films, directe gevolgen.

Dat is al vanaf de eerste scènes voelbaar. ‘The Salesman’ opent, als stilte voor de storm, met enkele stemmige shots van een toneelsetting. Dan breekt de spreekwoordelijke hel los. De film schakelt over naar een flatgebouw dat door foutieve werkzaamheden aan het fundament op instorten staat. De bewoners van de flat moeten acuut worden geëvacueerd. Door de abruptheid van het hele gebeuren krijgt chaos vrij spel. Terwijl de barsten in de muren steeds groter worden, rennen de mensen als kippen zonder kop rond.

De beelden in die eerste scènes zijn niet zonder betekenis. De symboliek achter de barsten keert terug bij het acteursstel Emad (Shahab Hosseini) en Rana (Taraneh Alidoosti). Door de problemen met hun flat zijn ze noodgedwongen nieuwe huisvesting te zoeken. Via een gezamenlijke vriend van de toneelvereniging kunnen ze een pas vrijgekomen appartement betrekken. Ondanks enkele tekortkomingen zijn ze blij met een dak boven hun hoofd. Alleen wat raar dat de vorige bewoonster een deel van haar inboedel achter een gesloten deur heeft laten staan. Emad zoekt er weinig achter. Rana kan de vergrendelde deur echter niet uit haar hoofd zetten.

Op subtiele wijze wordt er een zweem van mysterie, gevaar en ongemak om het stel heen gebouwd. Het noodlottige voorgevoel dat daaruit ontstaat, voorspelt weinig goeds. Als Emad een taxi neemt, wil de oude vrouw die naast hem op de achterbank heeft plaatsgenomen liever van plaats verwisselen met de jongeman die op de bijrijderstoel zit. En als Rana na een toneelrepetitie eerder naar huis vertrekt, is het geluid van een botsing te horen. Wanneer Rana uiteindelijk besluit om de kamer met oude spullen open te breken en de inhoud ervan op straat te zetten, zal ook dat niet zonder levensingrijpende consequenties zijn.

De stelligheid van de regisseur heeft in ‘The Salesman’ zijn oorsprong in de Iraanse cultuur. Hoewel het land een welvarende middenklasse kent, ontkomt ook die groep mensen niet aan de onderliggende hiërarchische structuren tussen man en vrouw. De verschillende manier waarop ze omgaan met tegenspoed, wraak en emoties staan los van economische klasse en politieke bemoeienis. Emad en Rana handelen omdat de Iraanse mens zo handelt. De middenklasse kent alleen uiterlijke vrijheid.

De twee hoofdpersonages in ‘The Salesman’ spelen daardoor ieder hun eigen rol, net zoals de rollen die ze zelf vertolken op het toneel. Dat het duo de gehele film repeteert voor de vertoning van Arthur Millers Dood van een Handelsreiziger is als gevolg alles behalve toeval. Hoewel ze daardoor enigszins voorspelbare en passieve pionnen van hun verhaal worden, is dat geen onoverkomelijk obstakel. Het ijzersterke acteerwerk van vooral Hosseini en het intelligente scenario, beiden prijswinnaar op het filmfestival van Cannes zorgen er voor dat ‘The Salesman’ als een mokerslag binnenkomt.

Wouter Los