The Founder (2016)

Regie: John Lee Hancock | 110 minuten | biografie, drama, geschiedenis | Acteurs: Michael Keaton, Nick Offerman, John Carroll Lynch, Linda Cardellini, B.J. Novak, Laura Dern, Justin Randell Brooke, Kate Kneeland, Patrick Wilson, Griff Furst, Wilbur Fitzgerald, David de Vries, Andrew Benator, Cara Mantella

Je hoeft geen fan te zijn van het eten van McDonald’s om bewondering op te kunnen brengen voor het imperium dat de bedenkers of stichters van het innovatieve fastfood restaurant hebben gemaakt. Maar daar wringt meteen al de schoen; of liever: wordt het verhaal over McDonald’s interessant. Want de oprichters van het eerste McDonald’s restaurant, met zijn vernieuwende ‘Speedee’ lopende bandsysteem, dat iedere klant binnen 30 seconden zijn hamburger, frietjes en frisdrank bezorgt, zijn niet verantwoordelijk voor het creëren van de franchise McDonald’s en het onnavolgbare wereldwijde succes hiervan. De persoon die deze – toch ook – American Dream waarmaakte, is Jay Kroc (Michael Keaton), een gehaaide huis-aan-huis-verkoper die een kans zag en hem met beide handen aangreep, grotendeels over de ruggen van de oorspronkelijke bedenkers. Dit gegeven maakt van ‘The Founder’ een sappiger en controversiëler film dan wanneer het een simpel succesverhaal van een stel eerlijke, hardwerkende burgers zou zijn geweest.

Als je er ‘schoon’ ingaat, is dat meteen de eerste grote verrassing: het gezicht van ‘De Stichter’ van McDonald’s dat je vanaf de filmposter of blu-ray aankijkt, dat van Ray Kroc (Keaton), hoort niet bij de persoon die het concept van McDonald’s ooit bedacht. Kroc was zelfs op geen enkele manier betrokken bij het allereerste McDonalds restaurant (waarover hij later glashard zou liegen). We maken kennis met hem als hij een milkshakemaker (voor 5 milkshakes) aan de man probeert te brengen bij verschillende restaurateurs en keer op keer onverrichter zake naar huis terug moet keren. Hij woont best in een aardig huis met zijn vrouw (Laura Dern) en hij begeeft zich ook in goede kringen, maar hij is altijd op zoek naar dé uitvinding die hem (echt) rijk zal maken en is een beetje het lachertje van zijn sociale omgeving geworden. Zijn vrouw wil dat ze gewoon eens gaan leven, maar voor Ray is de ‘sky the limit’.

Doordat hij hier toch een beetje als een sulletje wordt neergezet – een koppige, maar bewonderenswaardige doorzetter bij wie alles tegenzit – is hij vanaf het begin een underdog die je graag ziet slagen. En dat gevoel blijf je als kijker vrij lang houden, ook als enkele van zijn streken zich al hebben geopenbaard. Zo heeft hij tegen de wil van de broertjes al (te) veel restaurants geopend, zonder daar de controle op te houden en wil hij duidelijk commerciële stappen ondernemen – zoals reclamedeals met Coca Cola – waar de broers zich niet goed bij voelen. Maar hij zit bijvoorbeeld ook openlijk te flirten met de vrouw van een zakenpartner, niet alleen respectloos richting deze beste man, maar uiteraard ook niet netjes tegenover zijn eigen vrouw. Dit laatste is echter ook weer enigszins goed te praten doordat het overduidelijk is dat Jay en zijn vrouw niet bij elkaar passen en een scheiding hoe dan ook het verstandigste is. En wat betreft zijn zakelijke beslissingen: hij is toch degene die groot wist te denken en die alles op alles zette om zijn visie te verwezenlijken. Dan kun je niet altijd ‘nee’ accepteren en moet je wel eens over lijken gaan. Toch? En voor het managen, succesvol opzetten en stroomlijnen van een franchise heb je wel degelijk talent nodig. Tegelijkertijd is het opvallend om te zien dat hij niet voldoende zakelijk inzicht had om ook echt persoonlijk en financieel succes te krijgen met de franchise. Hij was akkoord gegaan met een voor hem zeer ongunstig contract en stampt weliswaar vele vestigingen uit de grond, maar dreigt toch failliet te gaan omdat het meeste geld niet bij hem terechtkomt en hij veel kosten heeft. Alleen omdat hij op het juiste moment wordt benaderd door financieel adviseur Harry Sonneborn (B.J. Novak), weet hij het tij te keren.

Het is een interessante evolutie in de relatie tussen de kijker en het hoofdpersonage, die uiteindelijk echter niet anders dan negatief kan uitpakken voor Kroc. De koele manier waarop hij zegt van zijn vrouw te gaan scheiden, de manier waarop hij de broers tegen zich in het harnas drijft (resulterend in een ziekenhuisopname van een van hen) – bijvoorbeeld door het massaal bestellen van melkpoederzakjes voor het maken van milkshakes – , de botte uitspraken die hij doet – ‘Als een concurrent dreigt te verdrinken, stop ik een tuinslang in zijn mond. Kun jij dat ook?’ -, zijn claim dat hij zelf de oprichter was van de allereerste McDonald’s, en – heel ernstig – het nooit aan de broers uitbetalen van de beloofde royalties (wat zou neerkomen op 100 miljoen dollar per jaar), zorgen er allemaal voor dat er een vieze smaak in je mond achterblijft bij de gedachte aan deze man.

Voor de meeste mensen zal dit verhaal een behoorlijke eye-opener zijn en iets waar je in het vervolg vaak aan zal terugdenken als je weer eens je tanden zet in een Big Mac of een McNugget. Of de burgers en frietjes er echt minder om zullen smaken, is de vraag, maar dat het voor een (extra?) smet zorgt op het blazoen van de fastfood-reus, is zeker. Misschien dat dat ook een reden is dat er verder met geen woord gerept wordt over de, laten we zeggen, gezondheidsaspecten van het voedsel; van fastfood in zijn algemeenheid, en van McDonald’s in het bijzonder. Ook is de manier waarop het merk/restaurant – volgens de visie van zowel Kroc als de broertjes – echt is uitgegroeid tot een plek voor het hele gezin, en een symbool van Amerika is geworden, nog wel even ‘food for thought’. Het is best opmerkelijk: een jaar of twintig geleden was McDonald’s in Nederland nog ‘gewoon’ een plek waar je even een snack kon halen als je honger of trek had, net zoals bij de friettent om de hoek. Al snel ging men er hele ‘maaltijden’ nuttigen, met het hele gezin inderdaad, en op praktisch elk moment van de dag. Een ‘bijzondere’ ontwikkeling, die ook een duidelijke weerslag heeft op het gemiddelde gewicht van onze burgers. Inmiddels is McDonald’s een soort attractie geworden voor de jeugd – ‘Mogen we even naar de Mac?’ – die gewoon voor de lol even een hamburger of milkshake wegwerkt. Want normaal brood is ook zo saai.

Dit soort observaties zitten niet in de film. Wellicht dat het in Amerika minder controversieel is – of was – maar in ‘The Founder’ wordt het eten van een burger en frietjes als iets gelukzaligs en prachtigs gepresenteerd. Wanneer Jay Kroc voor het eerst kennismaakt met het razendsnelle systeem van McDonald’s en de mensen buiten het restaurantje op een bankje hamburgers ziet eten, is het alsof ze een hoogstaande gastronomische maaltijd aan het verorberen zijn. In slow motion nemen ze hun happen, lachend en ultiem genietend. Ze vegen nog net niet deftig hun mondhoeken af met een puntje van een servet, om vervolgens de complimenten aan de kok te geven. Of misschien deden ze dat ook wel.

Op plot- of karakterniveau van de film zelf, ontbreekt het her en der ook nog wel aan diepgang. Zo worden de broers McDonald redelijk eenzijdig neergezet, zeker wanneer Ray eenmaal met hun idee aan de haal gaat. Het is fascinerend wanneer ze vertellen over de oorsprong van hun lopende bandsysteem, maar later zijn ze vooral aan het stampvoeten aan de telefoon als Ray weer eens een geweldig idee heeft. Het was leuk geweest om nog iets meer over hun visie te weten te komen op de kwaliteit van het eten, het gevoel dat ze wilden uitstralen en hoe ze uiteindelijk nu precies dachten over de restaurants die McDonald’s uiteindelijk zijn geworden. Voel(d)en ze nog enige trots en was er nog iets van hun hart en ziel in terug te vinden? Hoe ver stond Ray Kroc’s McDonald’s uiteindelijk af van het origineel? Dit contrast – een van de interessantste elementen van de het verhaal – had nog wat meer onderstreept kunnen worden. Verder heeft Laura Dern ook een wat eentonige, ondankbare rol als de vrouw van Jay; meestal ruzie zoekend of treurend voor zich uitkijkend.

Toch doet dit niet veel af aan de vermakelijke en intrigerende inhoud van ‘The Founder’, geweldig op smaak gebracht door Michael Keaton, die met een tweede leven bezig lijkt te zijn, nu hij – na toprollen in onder meer ‘Spotlight’ en ‘Birdman’ – is (her)ontdekt als serieus dramatisch acteur. Zijn vertolking tilt de film naar een hoger niveau, laten we zeggen van een McChicken naar een Coq au Vin.

Bart Rietvink

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 5 januari 2017
DVD- en blu-ray-release: 6 juni 2017